Ene Harry
- info9110892
- 11 jan 2021
- 5 minuten om te lezen
Eind jaren 60 duikt “ene Harry” op in de door Simon Carmiggelt geschreven conference De jongens van Wim Sonneveld. Tijdens het huwelijksfeest van zijn dochter kijkt Sonneveld terug op de vriendjes van zijn dochter. Hij ziet zijn dochter van veertien nog binnenkomen met een knul van achttien. “Oh, ik zag het zo; een gluiperd van het zuiverste water. Ene Harry. Ik droom nog wel eens van ‘m als ik zwaar getafeld heb.” Zich realiserend dat hij niet tegen zijn dochter kan zeggen: “Meid, ga uit m’n ogen met dat stuk verdriet!”, haalt hij “de kwal” binnen “of het Sinterklaas is”.
Jaren later in het tweede decennium van de 21e eeuw duikt “ene Harry” op in de boeken en cursussen van dr. Daniëlle Braun en Jitske Kramer. Harry, bekend van het inmiddels voor velen iconische plaatje, is de vogel die “op de kop” hangt. In De Corporate Tribe (uit 2016) en in Da’s gek (uit 2018) is Harry niet “de gluiperd van het zuiverste water” maar is Harry “de paradijsvogel, de collega met gekke invallen, de dwarsligger. Harry staat voor alles wat anders is, voor wat nieuw is, voor het tegengeluid en voor het out-of-the-box denken en buiten de lijntjes kleuren en dus is Harry ook degene tegen wie we zeggen dat hij “ff normaal moet doen”.
Daarom is de Harry in een groep voor velen wel de “gluiperd” en de “kwal” die in de groep, of het nou de samenleving, de organisatie of welke andere groep is, dwarsligt en het proces verstoort. Harry wordt in de groep vaak gezien als de vleesgeworden weerstand, de dwaas met het immer afwijkende perspectief. Harry wijkt af van wat als normaal wordt beschouwd; hij wijkt af van de norm en is daarmee de dwaas van de groep.
En dat is jammer volgens Daniëlle Braun en Jitske Kramer. Zonder Harry’s zouden we namelijk nog steeds denken dat de aarde plat was, waren we niet op de maan geweest en hadden we geen elektriciteit en dus moeten we volgens beide antropologen Harry koesteren en echt naar hem luisteren. Echt luisteren, voorbij ons oordeel, zoals antropologen doen of onbevangen luisteren (en vrijmoedig spreken) zoals Frank Weijers ons voorhoudt. Vanuit het idee dat niemand het monopolie heeft op de waarheid vindt Weijers dat je in een gesprek alles moet (kunnen) zeggen wat je wilt, ook als dat niet geheel veilig voelt, en dat je alles moet (kunnen) horen, ook als het je niet bevalt. Te vaak is Harry in groepen “de buitengeslotene”, want Harry wordt door zijn afwijkende gedrag, mening, houding uitgesloten.
Mensen met een fysieke of geestelijke handicap zullen dit verschijnsel herkennen, omdat zij als gevolg van (zichtbare) afwijkingen van de norm op een andere manier worden behandeld. Dat gebeurt natuurlijk niet altijd bewust en vanuit slechte bedoelingen. Integendeel, maar juist door die andere, goedbedoelde, behandeling worden deze mensen telkens geconfronteerd met hun anders zijn. Afwijkend van de norm zijn ook zij die zichtbaar anders zijn dan de al of niet gefotoshopte prachtige lijven en mensen die ons als norm worden gepresenteerd. Kun je daar niet aan voldoen, dan ben je niet een Harry in de betekenis van Braun en Kramer, maar wel een “odd-one-out” en word je, net als Harry, uitgesloten.
Dat velen haar ronde vormen niet accepteerden en zich schuldig maakten aan “fatshaming” in het openbaar deed Jesy Nelson van de meidengroep Little Mix besluiten een zelfmoordpoging te doen. Het leidde tot de documentaire Odd One Out en illustreert het schadelijke gevolg van uitsluiting en afwijken van de norm.
Ook andere afwijkingen van de norm leiden tot uitsluiting. Zo is bijvoorbeeld bekend dat hoogbegaafden, zeker vroeger, op jonge leeftijd overtuigd waren van het feit dat ze dom waren, omdat ze anders dachten en reageerden dan hun klasgenoten. Ze interpreteerden opdrachten anders en kozen vaak een afwijkende oplossingsstrategie. Het bevestigde het beeld dat ze anders waren, waardoor velen zich eveneens de “odd-one-out” voelden. Ze werden als “raar” beschouwd en meermaals verzocht “normaal te doen”. Daardoor misten zij, net als alle anderen die afwijken van de norm, de erkenning voor wie en wat ze zijn.
In een tijd waarin de schreeuw om erkenning, inclusie en diversiteit alleen maar luider wordt, is het belang van waardering, maar vooral erkenning van de ander als persoon en het waarderen en erkennen van de mening van de ander, ook als die andere mening je niet welgevallig is, van een (bijna) existentiële waarde. Zo schreef Robin Williams ooit dat erkenning (niet meer en niet minder) voor wie hij is, de basisbehoefte was van zijn bestaan en noodzakelijk was om in waardigheid te kunnen leven en sterven.
Een samenleving kan alleen maar succesvol als alle leden het gevoel hebben dat ze worden erkend voor wie ze zijn, dat ze ertoe doen en dat hun stem ertoe doet. Dat kan alleen als de leden van de samenleving en/of welke groepssamenstelling ook, de andere leden en hun mening zien als gelijkwaardig en waardevol. Diversiteit en inclusie gaan over het omgaan met verschillen en over iedereen mee laten doen, praten, besluiten en over oprechte belangstelling en respect voor wie we zijn en hoe we de wereld (verschillend) zien.
Een Harry is dan niet meer lastig, omdat Harry de voortgang van de groep niet ophoudt, maar hoogstens even vertraagt en daarna juist versnelt doordat Harry’s afwijkende mening nieuw inzicht kan geven. Niet zelden overigens verwoordt Harry wat anderen niet zeggen, maar wel denken, want bij veranderingsvraagstukken is weerstand niemand vreemd en zul je ontdekken dat in iedereen een (stukje) Harry zit. Harry zorgt met het verwoorden van weerstand of andere inventieve inzichten, voor een ander perspectief dat juist kan verrijken, omdat tot op dat moment niemand had bedacht wat Harry verwoordt. Daarom is jezelf openstellen voor het andere perspectief en echt luisteren een voorwaarde voor het volwaardig mee kunnen doen van de ander aan het proces.
Niet luisteren naar Harry is juist gevaarlijk, want als Harry zich onvoldoende erkend voelt en het gevoel krijgt buitengesloten te worden, kan hij “ondergronds” gaan met alle gevolgen van dien. In tijden van verandering in de samenleving, een organisatie of in elke andere groep waarin mensen samen leven en werken, is er namelijk nooit sprake van “ene Harry”, maar vaak van meerdere Harry’s die samen een belangrijke (onzichtbare) kracht kunnen worden in het veranderproces en die door hun “sabotage” uiteindelijk het hele proces kunnen verstoren en/of tot stilstand kunnen brengen. Daar kunnen Daniëlle Braun en Jitske Kramer, voor de wijzeendedwaas veel herkenbare, verhalen over vertellen.
Het maakt Harry waardevol en het is de uitdaging voor de anderen om naar Harry te luisteren en te kijken, voorbij het eigen oordeel, om het gevoel uit te schakelen dat Harry hoe dan ook een gluiperd en/of een kwal is, hem te benaderen als een wijze, niet als een dwaas, en door hem inderdaad “binnen te halen of hij Sinterklaas is” en het gesprek aan te gaan. Harry is een cadeau.
dewijzeendedwaas.blog – 11 januari 2021
Ik ben in dit blog schatplichtig aan de ideeën van Daniëlle Braun, Jitske Kramer, Frank Weijers
Opmerkingen